áøàùéú éà, à-è ; áøàùéú ëç, é-éè

çå÷øéí ùåðéí ëáø òîãå òì æé÷ú äôøùä ùì çìåí éò÷á (áø' ëç, é-éè) ìôøùú ãåø äôìâä (áø' éà, à-è), åòì äçåè äîùåê îäï àì òáø äîëåøä äîñåôåèîéú ùì äàáåú. åàåìí, òãééï "òé÷ø çñø îï äñôø" - îä îâîú äî÷øà åîäå äîñø ùì äòéîåú áéï ôøùú ãåø äôìâä åçæåï äçìåí îæä, ìáéï äîåøùú äîñåôåèîéú îæä?

ôøùä ÷èðä æå æëúä ìôøùðåú òðôä åìîç÷ø îñåòó, åìãåâîä, àæëéø ùðé çå÷øéí:

äàçã - ÷àñåèå, ùñéëí àú äãáøéí áôéøåùå, òîã òì äø÷ò ääéñèåøé-ëøåðåìåâé åàó òì äîáðä äîéåçã, äñîîðéí äñôøåúééí-ôéåèééí, äúôìîñ òí äúéàåøéåú ùì úåøú äúòåãåú, åáééçåã òí äúéàåøéä ùì âåð÷ì.

ëéåöà áå, ðçåí ñøðä ùãï áäøçáä áòé÷ø áëì äðåâò ìöã ääéñèåøé, äàøëéàåìåâé, äøéàìé åäôåìçðé äîñåôåèîé ùì äñéôåø, úåê äúééçñåú ìîç÷ø øá äàðôéï.

åàåìí, ðøàä ëé òì àó äàåø äáäéø ùæøòå äçå÷øéí åäôøùðéí òì ëì ôøèé äôøùä åàó òì ôøèé ôøèéä, îâîú äëúåá åäîñø ùì äôøùä öøéëéí òåã òéåï øá.
äñáøä äôùåèä, ìëàåøä, ëé äëúåá îúëååï ëáéëåì ìäñáéø ëéöã ðåìãå äìùåðåú åëéöã ðôøãå îùôçåú äâåééí àéðä òåîãú áôðé áé÷åøú ùì ÷øéàä îòîé÷ä. "åéäé ëì äàøõ ùôä àçú" àéðä àìà îìéöú ôúéçä ìñéåí äîùîòåúé "ëé òì ëï ÷øà ùîä ááì, ëé ùí áìì ä' ùôú ëì äàøõ". àéï ñô÷, ëé ëååðú ãáøéí àìä ìäôøéê åìùéí ììòâ àú äôéøåù äéåîøðé ùì éåùáé ááì ìùí òéøí ááì= Bâb-ili, äééðå ùòø äàì. àéï æä ùòø äàì, èåòï äëúåá, ëé àí àê ùòø äáìáåì.

ñéåîå ùì ôåìîåñ æä äåà áôøùú çìåí éò÷á, î÷åí ùí îâìä äëúåá ëé "ùòø äùîéí" äéà ááéú àì áàøõ äáçéøä åìà áàøõ ùðòø.

ìôé äùòøä ãøùðéú-ôøùðéú àçøú, äì÷ç äåà ëé "äâàååä åääúôàøåú áëç äçåîøé ðçùáåú ìòååï". àåìí, äáéèåé "îâãì åøàùå áùîéí" àéðå àìà ëéðåé îìéöé î÷øàé-îñåôåèîé øâéì ìîâãì âáåä. åëáø äòéø ôàøå ëé ëì äòîéí ðäâå ìáðåú áðééðéí âáåäéí ìëáåã àîåðåúéäí åàìåäéäí.
îñúáø, àôåà, ìàåø äàîåø ìîòìä, ëé ìà âåáä äîâãì øò áòéðé äëúåá, ëé àí äàìéì àùø ìëáåãå ðáðä.

âí äãòä äùìéùéú äøååçú - ëé "òöú ä' ìòåìí úòîã... åäåà àîø ìðç åìáðéå 'åîìàå àú äàøõ' àáì àðùé ãåø äôìâä ìà øöå áëê" - àéðä òåîãú áôðé ääéâéåï äôùåè. äï ìà ðòìí îòéðé äî÷øà, ùáðé àãí éåùáéí î÷ãîú ãðà éçã "ìîùôçúí, ììùðúí, áàøöúí, ìâåéäí" (áø' é, ìà). ëîôåøù áôø÷ ä÷åãí ìôøùú ãåø äôìâä, ãá÷åúí ùì áðé òéø ëìùäé áî÷åîí åãàé àéðä îåðòú àú äàéëìåñ äëììé ùì äòåìí.

îëì î÷åí, ãáø àçã áøåø. äëúåá ãåçä áùúé éãééí àú äéåîøä ùì "ùòø äàì" ááì. ìà ùòø åìà àì. àì äàîú äéçéã ùåëï áàøõ áçéøúå. ùí áéú àì, ùòø äùîéí îòì ìùãä æøåò àáðéí, åìà îòì ìäø äìáðéí åäçîø äòöåí áùðòø.
îòúä ðáéï ëé ôøùú ãåø äôìâä àéðä çúéîä åñéåí ìúåìãåú äòåìí ä÷ãåí ùáòùøú äôø÷éí ä÷åãîéí ìå, ëé àí ôúéçä ìáàåú, ìúåìãåú áéú àáøäí. çùéáåú éúøä ðåãòú ìáéèåé "åðòùä ìðå ùí" (éà, ã), ùëï äåà î÷áéì ìàîåÌø ìàáøí (éá, á) "åàâãìä ùîê", ëìåîø: àðé äáåçø áê åìà áàðùé ááì, ùäçìéèå ìòùåú ùí ìòöîí.
éù ìùéí ìá ìôéøåù äáéèåé "òùä ùí". ðàîø ìãåã:

"ëä àîø ä' öáàåú, àðé ì÷çúéê îï äðåä îàçø äöàï, ìäéåú ðâéã òì òîé òì éùøàì... åòùéúé ìê ùí âãåì" (ùîå"á æ, ç-è).

àîåø îòúä, "òùä ùí" äéà ìùåï áçéøä. áà äëúåá åìéîã îä áéï àðùé ááì ìáéï àáøí äòáøé. äììå áçøå áòöîí, äçìéèå ùäí ÷äì ðáçø, åàéìå àáøí ðáçø áéãé ä'.

ëéåöà áæä "åéîöàå á÷òä áàøõ ùðòø" (éà, á) ìòåîú äàîåø ìàáøí: "ìê ìê... àì äàøõ àùø àøàê" (éá, à). àðëé àøàä åàáçø, åìà àðùé ááì ùîöàå á÷òä åáçøå áä îãòúí.

åîëéååï ùäçìéèå áùøéøåú ìéáí ùäí ÷äì ðáçø, åá÷òúí á÷òä ðáçøú åáä ùòø äàì, äàìéì ùáçøå áå, äøé âîøå àåîø ùòì ëåìí ìãáå÷ áî÷åí äðáçø, åìà ìôøåù îï äöéáåø äðòìä åîï äàìéì äùåëï á÷øáí. æäå ôùø "ôï ðôåõ" åìà äúðâãåú çñøú ùçø ìàéëìåñ äòåìí ëáéëåì.
ðîöàðå ìîãéí, ëé ôøùú ãåø äôìâä àéðä àìà àðèéúæä ùì ôøùú ìê ìê äñîåëä ìä, ÷øé÷èåøä àìéìéú ùì ùìåù àîéúåú, ùòìéäï äåùúúä àîåðú áéú àáøäí åæøò éùøàì. äëúåá çåæø òì àîéúåú àìä áîâåáù ì÷îï, ááø' éæ, æ-ç:

"åä÷îåúé àú áøéúé áéðé åáéðê åáéï æøòê àçøéê ìãøúí ìáøéú òåìí (áçéøú æøò àáøäí), ìäéåú ìê ìàìäéí åìæøòê àçøéê (éçåã ä' äùåëï á÷øá áçéøéå), åðúúé ìê åìæøòê àçøéê àú àøõ îâøéê, àú ëì àøõ ëðòï ìàçæú òåìí, åäééúé ìäí ìàìäéí" (àøõ äáçéøä).

çùéáåú éúøä ðåãòú ìùìåù àîéúåú éñåã àìä áîçùáú äî÷øà. äï ðéöáåú, ëôé ùøàéðå, áøàùéú ãøëå ùì àáéäí äøàùåï ùì éùøàì. äï îúééöáåú âí áôðé òí áðé éùøàì áøàùéú ãøëå:

"åì÷çúé àúëí ìé ìòí... åäáàúé àúëí àì äàøõ àùø ðùàúé àú éãé ìúú àÊúä ìàáøäí ìéöç÷ åìéò÷á" (ùî' å, æ-ç).

ééùåá àøõ éùøàì, áçéøú éùøàì åééçåã ä' äí äáùåøä ìùáé öéåï: "åäáàúé àÊúí åùëðå áúåê éøåùìéí åäéå ìé ìòí, åàðé àäéä ìäí ìàìäéí" (æë' ç, æ-ç).

åàçøåï àçøåï, æä äéòã åäîå÷ã ùì äâàåìä áàçøéú äéîéí:

"åéùáúí áàøõ àùø ðúúé ìàáúéëí åäééúí ìé ìòí åàðëé àäéä ìëí ìàìäéí".

åðøàä, ìòðéåú ãòúé, ëé æäå âí ôùø äîáðä äîéåçã äîåæø ìëàåøä ùì ñôø ùåôèéí. äëúåá áåçï àú éùøàì äðàá÷éí-äîúðñéí-äðëùìéí áàøõ àçøé îåú éäåùò

"åâí ëì äãåø ðàñôå àì àáåúéå, åé÷í ãåø àçø àçøéäí àùø ìà éãòå àú ä' åâí àú äîòùä àùø òùä ìéùøàì" (ùåô' á, é).

àáï äáåçï ùì ëùìåðåú éùøàì áàåúä ú÷åôä äåà äðçú äéñåã ëé éùøàì ðëðñå ìàøõ ìùí àåúï ùìåù äîèøåú: ééçåã ä', òí ðáçø, àøõ éùøàì. åäðä çèàå ìòé÷ø äøàùåï "åéòæáå àú ä'... åéìëå àçøé àìäéí àçøéí" (ùåô' á, éá). ëùìåï æä îúàø äëúåá îôø÷ á, å òã ñåó ôø÷ èæ.

ëéöã ðúòååúä ãîåúå ùì "äòí äðáçø" îúàø äëúåá áôøùéåú ôñì îéëä åôéìâù áâáòä áôø÷éí éæ-ëà áñôø ùåôèéí. àú äæðçú äîùê ääéàçæåú áàøõ éùøàì îúàø äëúåá îôø÷ à, à òã á, ä åáîéåçã îôø÷ à, ëæ òã á, ä.

àîåø îòúä: ôøùú ãåø äôìâä äéà ôøùú äöììéí äëåæáéí ùì ùìåùä òé÷øéí, àùø àì îåìí îúðùàéí áôø÷éí äáàéí ùìåùä òé÷øé àîú, äîìååéí àú éùøàì ìëì àåøê ãåøåúéå.

ëãé ìäáéï ãáøéí ìàùåøí, òìéðå ìòîåã òì ëîä ð÷åãåú îéåçãåú, îäï îúîéäåú, áôøùúðå:

à. äîéìä "ñåìí" éçéãàéú áî÷øà.
á. âí äöéøåó "ùòø äùîéí" àéðå çåæø òåã áî÷øà.
â. îôìéàä ìëàåøä ä÷øéàä "àéï æä ëé àí áéú àìäéí" (áø' ëç, éæ). äøé éò÷á ìï áùãä åòì "àáï îàáðé äî÷åí" äðéç øàùå (ùí, é, éç) åùåí áéú ìà äéä ùí.
ã. ä' äðéöá áøàù äñåìí îåãéò ìéò÷á áôéøåù åáôéøåè àú ëì äãáøéí ùäéå öøéëéí ìäéàîø áîòîã æä (éâ-èå). îä, àôåà, äúëìéú åäîùîòåú ùì äîìàëéí äòåìéí åéåøãéí áñåìí?

äîéìä "ñåìí" äéà, ìãòú àùåøåìåâéí îåîçéí, âìâåìå ùì Simmiltu äàëãéú åäøé æä îåèéá îñåôåèîé îåáä÷, ëôé ùéúáäø òåã ì÷îï.

"ùòø äùîéí" äåà àì ðëåï äîùê äôåìîåñ ùì áéú àáøäí òí äîåøùú äîñåôåèîéú, ôåìîåñ ùòé÷øå áôøùú ãåø äôìâä, äùîä ììòâ àú äùí äéåîøðé ááì Bâb-ili áàëãéú, äéððå ùòø äàì. äëúåá áôøùú ãåø äôìâä îú÷ìñ áùí äæä áàåîøå ëé ìà ùòø äàì ùí, ëé àí ùòø äáìáåì. çìåí éò÷á îåñéó ëé ùòø äùîéí -äééðå ùòø äàì-àéðå ùí, ëé àí ëàï, áàøõ äáçéøä, áî÷åí äð÷øà áöã÷ áéú àì.

àùø ì"áéú àìäéí" áùãä äôúåç, äøé æå àì ðëåï äúøñä ëðâã äîâãìéí äîôåàøéí ùì äôåìçï äîñåôåèîé, àåúí îâãìéí òöåîéí äð÷øàéí æÄ÷ËøÇú (ziqqurat; ziggurat), ùäúðùàå àì òì áëì òéø îñåôåèîéú çùåáä. øåá äáðééðéí áòøéí àùø áîéùåøé ðäøééí ðîåëéí äéå.

äîâãìéí - äî÷ãùéí äâáåäéí ùìèå, àôåà, òì ôðé äðåó áàøõ îëåøú äàáåú. ìîâãìéí-î÷ãùéí àìä ÷øàå äîàîéðéí áàìéìé ááì áùîåú ðîìöéí, ùëåìí äéå öéøåôéí ùì "áéú".

îâãì ááì äîôåøñí ð÷øà E-temen-an-ki äééðå "áéú îåñãåú ùîéí åàøõ", îâãì ìøñä (àì ðëåï àìñø ùááø' éã, à) îëåðä "áéú ä÷ùø áéï ùîéí åàøõ", îâãì ðôéø - "áéú ääø", îâãì àùåø - "áéú äø äé÷åí" åëå'. òã ëä ðåãòå ìîç÷ø ìîòìä îùìåùéí "áúé æÄ÷ËøÇú" ëàìä, ùùéîùå áòéðé òåáãé àìéìé ááì äéëìé îôâù áéï àì åàãí. ëìôé äììå ÷åøà éò÷á "àéï æä ëé àí áéú àìäéí". ùãä æä ááéú àì, äøé÷ ìëàåøä, äåà äåà áéú àìäéí ùáå îúðùà äñåìí äàîéúé áéï àøõ åùîéí, åàéìå îâãìé ááì àéðí àìà îôìöåú ìáðéí åçîø (àñôìè).
ñåìí éò÷á ä"îåöá àøöä åøàùå îâéò äùîéîä" àó äåà àéðå àìà äîùê äôåìîåñ ùáôøùú ãåø äôìâä: "äáä ðáðä ìðå òéø åîâãì åøàùå áùîéí". äøé æä îåèéá îñåôåèîé îåáä÷. ëúåáåú øáåú, äçì áàìå ùì âåãéàä äùåîøé åòã àìå ùì ðáåëãðàöø äëùãé, îùúáçåú ááðééðéí åáòé÷ø ááúé æÄ÷ËøÇú ù"øàùí áùîéí". ìòåîú äììå, àçã äáéèåééí äîðçéí áôøùú ãåø äôìâä äåà ãåå÷à äàøõ: "ëì äàøõ" (éà, à), "áàøõ ùðòø" (á), "ôï ðôåõ òì ôðé ëì äàøõ" (ã), "òì ôðé ëì äàøõ" (ç), "ùôú ëì äàøõ", "òì ôðé ëì äàøõ" (è). áëê øîæ äëúåá ùäîâãì ìà ÷éøáí ìùîéí: ùåëðé àøõ äéå åùåëðé àøõ ðùàøå. îñúáø, ëé âí äúéàåø "åéøã ä' ìøàåú àú äòéø åàú äîâãì (éà, ä) àéðå àìà äòøä ùì ìòâ ìîìéöä åìàîåðä ùîàçåøéä, ëé äîâãì ùìäí "øàùå áùîéí". äøé àéìå ðàîø ôñå÷ å ááø' éà àçøé ôñå÷ ã, ìà äéä äñéôåø çñø ëìåí. äååä àåîø: ôñå÷ ä ("åéøã ä'") ìà ðëúá ìöåøê äòìéìä, ëé àí ìöåøê îùîòåúä, äééðå - øá îàåã äîøç÷ áéï äùîéí ìáéï øàù äîâãì.

çìåí éò÷á çåæø åîùìéí òðééï æä áúîåðú ä"ñåìí äîåöá àøöä åøàùå îâéò äùîéîä". ìòåîú îâãìé ááì äîúðùàéí øé÷ðéí àì òì - "åäðä ä' ðöá òìéå".

äñåìí äðøàä ááéú àì áàøõ äáçéøä àéðå áðåé úåòôåú ìáðéí åàñôìè, àê äåà àëï îâéò äùîéîä åä' áëáåãå ðöá òìéå. àê úåäå äîä îâãìé ááì åàéï îîù áàìéìéäí. ìà ëàìä çì÷ éò÷á àùø "ôâò" áî÷åí äðëåï ùáå îåöá äñåìí ùì àìäé äàîú äéçéã ÷åðä ùîéí åàøõ.

åäîìàëéí äòåìéí áñåìí, îä èéáí åîä îùîòåúí? ëàîåø, äëúåá áôøùú ãåø äôìâä îëçéù åîôøéê àú àîåðú áðé ááì ëé äîâãì áàøõ ääéà î÷ùø ëáéëåì áéï òìéåðéí ìúçúåðéí. àéï ùí àìà éøéãä àçú. ä' éåøã ëãé ìñëì àú îçùáú áåðé äîâãì åìñúåø àú áðééðí. ìà ëï ñåìí éò÷á áàøõ äáçéøä. äåà îùîù âùø îúîéã áéï ä' ìáéï áçéøéå. îìàëé àìäéí òåìéí åéåøãéí áå úãéø. øòéåï æä äåáò áðéñåç àçø áñôø ãáøéí: "àøõ àùø... òéðé ä' àìäéê áä îøùéú äùðä åòã àçøéú ùðä" (ãá' éà, éá).

îï äòðééï ìäæëéø ëàï ëé "ñåìí äùîéí" ðæëø áîôåøù áñéôåø îéúåìåâé îñåôåèîé, ùáå äùìéç ðîèø òåìä á"ñåìí äàøåê ùì äùîéí" òì îðú ìäæîéï àú äàìéì ðøâì àì àìéìú äùàåì àøéùëéâì. ðøâì éåøã á"ñåìí äàøåê ùì äùîéí" àì äùàåì. áøí, èòåú äéà ääùååàä äçôåæä åäîñ÷ðä ëé "òìééúí åéøéãúí ùì äîìàëéí òì ñåìí éò÷á î÷áéìä ìòìééúí åéøéãúí ùì ðîèø åðøâì". àãøáà, äùååàú ùðé äèëñèéí îáìéèä ãåå÷à àú äùåðé, àú äîâîä äééçåãéú ùì äî÷øà.

äðä áîéúåñ àéï áëìì "îìàëéí òåìéí åéåøãéí" ëé àí àìéì éåøã ìøâì òðééðéå åùìéç òåìä ìøâì ùìéçåúå. äëì ìöåøê, ìúëìéú éòåãä.

åàéìå áçìåí éò÷á àéï, ëîåáï, æëø ìàìéìéí, áøí, îìàëéí òåìéí åéåøãéí ììà æé÷ä àì äðåùà äðãåï åììà úëìéú îôåøùú. îëàï, ùàéï æä àìà îôâï ùì ä÷ùø äàîéúé äîúîéã áéï äàì ìáéï àøõ áçéøúå.