ñôø ðçåí

òéåðéí áñôø úøé òùø (ãáøé çåâ äòéåï áúð"ê ááéú ðùéà äîãéðä)

äðåùà äòé÷øé áðáåàúå ùì ðçåí, òé÷ø úåëðä, äåà çåøáï ðéðåä, ðáåàä ùðú÷ééîä ëéãåò áùðú 612 . åòåã ùðé ðåùàé îùðä áãáøé ðçåí, äøàùåï ùáäí äåà: çåøáï ðà-àîåï, ùäðáéà îæëéø àåúå ìàåú åìãåâîä, åäåà ëáø ðçìú äòáø. äðáéà àåîø òìéä áôø÷ â, ç åàéìê: "äéùáä áéàøéí îéí ñáéá ìä... âí äéà ìâìä äìëä áùáé âí òììéä éøèùå áøàù ëì çåöåú" åâå'; ðáåàä æå ðàîøä àçøé çåøáï ðà-àîåï áùðú 661 åìôðé çåøáï ðéðåä. åìôé æä ðåëì ì÷áåò àú æîðå ùì ðçåí áéï 661 ìáéï 612.
ðåùà îùðé ùðé äí ëîä ôñå÷éí ùì éùåòä ìéùøàì: "ð÷í ä' åáòì çîä ð÷í ä' ìöøéå åðåèø äåà ìàéáéå" (à, á) - áãáøé æòí åúåëçä òì òéø äãîéí, òì ðéðåä, îùìá äðáéà âí ãáøéí àìä (à, ç): "èåá ä' ìîòåæ áéåí öøä åéãò çñé áå". åáôñå÷ éâ äåà àåîø: "åòúä àùáø îèäå îòìéê åîåñøåúéê àðú÷", åáúçéìú ôø÷ á' äåà àåîø: "äðä òì ääøéí øâìé îáùø îùîéò ùìåí çâé éäåãä âçéê ùìîé ðãøéê ëé ìà éåñéó òåã ìòáåø áê áìéòì ëìä ðëøú".
øåá äçå÷øéí ðåèéí ìàçø àú ãáøé ðçåí, ëìåîø ìà áúçéìú äú÷åôä áéï 661 ì612-; àçøéí çåùáéí áòøê àçøé 627, àçøé îåú àùåøáðéôì, äùìéè äàùåøé äâãåì äàçøåï. àøðñè æìéï ðåèä ìàçø òåã éåúø: àçø 615, ùðä ùáä òìå äîãéí åäááìéí òì ðéðåä. ÷øåá ìååãàé ùäãáøéí ðàîøå àé-ùí áàîöò, äééðå ùðéí îñôø ìôðé çåøáï ðéðåä, æàú àåîøú áàîöò éîéå ùì éàùéäå.
àí ëï, äú÷åôä éãåòä. àáì îä ùàéðå éãåò äåà ìîä îúëååï áòöí äðáéà, îä ùìéçåúå, îä áùåøúå. áîøáéú ñôøé äðáéàéí áøåø ìîä äëúåá îúëååï, àáì àðçðå îú÷ùéí ìôòîéí ì÷áåò îúé ðàîøå äãáøéí. ëàï ìäéôê: àðçðå éåãòéí ôçåú àå éåúø àéîúé ðàîøå äãáøéí, àáì îäé îâîú äðáåàä äæàú, ìîä îúëååï äðáéà áãáøéå, àéï àðå éåãòéí, åëàï ëîåáï ðéúðä øùåú ìçå÷øéí ùåðéí, áòìé àñëåìåú ùåðåú, ìäáéò úàåøéåú îùìäí.
äìùø åîåáéð÷ì èåòðéí áëìì ùðçåí àéððå ðîðä òí ðáéàé äàîú. ìîä? àéï úåëçä áãáøé ðçåí, äåà àéððå îåëéç àú éùøàì, àéððå îæëéø òååðåú éùøàì ëãøëí ùì äðáéàéí åäåà àéððå ÷åøà ìäí ìúùåáä. åîä äåà îáùø? äåà îáùø ùìåí, àí ëï æä àåúå ñåâ ùì ðáéà ùòìéå ãéáøå éøîéäå åéçæ÷àì. éøîéäå (ëâ, èæ-éæ) éåöà áçøéôåú ðâã ðáéàéí äîáèéçéí ùìåí; äåà àåîø: "ëä àîø ä' öáàåú àì úùîòå òì ãáøé äðáàéí äðáàéí ìëí îäáìéí äîä àúëí çæåï ìáí éãáøå ìà îôé ä'. àîøéí àîåø ìîðàöé ãáø ä' ùìåí éäéä ìëí åëì äìê áùøøåú ìáå àîøå ìà úáåà òìéëí øòä". àåîøéí ëîä îï äôøùðéí, ùéøîéäå îúëååï áæä ìðáéàéí îñåâ æä ùàéï áôéäí àìà áùåøåú ùìåí.

îðéï ìàñëåìä äæàú äîéåï äæä, ùðçåí àéððå ðîðä òí ðáéàé äàîú? òé÷øåï ÷áòå ôøùðéí åçå÷øéí: ðáéà îçåáúå ìäéåú çåæä ùçåøåú åîðáà ôåøòðåú. ðáéà ëæä ð÷øà ðáéà àîú, åàí ðéáà ìùìåí - àéï äåà ðáéà àîú.

äî÷åø äòé÷øé ìúàåøéä äæàú äåà éøîéäå ôø÷ ëç. ùí îúðäì åéëåç áéï éøîéäå ìáéï çððéä áï òæåø: éøîéäå ðéáà ìäîùê ùìèåðå ùì ðáåëãðàöø, åùäâìåú àøåëä åø÷ áòåã ùáòéí ùðä éùåáå äâåìéí. áà çððéä áï òæåø äðáéà àùø îâáòåï åàåîø (ôñ' â):

"áòåã ùðúéí éîéí àðé îùéá àú äî÷åí äæä àú ëì ëìé áéú ä' àùø ì÷ç ðáåëãðàöø îìê ááì îï äî÷åí äæä åéáéàí ááì. åàú éëðéä áï éäåé÷éí îìê éäåãä åàú ëì âìåú éäåãä äáàéí ááìä àðé îùéá àì äî÷åí äæä ðàí ä' ëé àùáø àú òì îìê ááì. åéàîø éøîéä äðáéà àì çððéä äðáéà ìòéðé äëäðéí åìòéðé ëì äòí äòîãéí ááéú ä'. åéàîø éøîéä äðáéà àîï ëï éòùä ä' é÷í ä' àú ãáøéê àùø ðáàú ìäùéá ëìé áéú ä' åëì äâåìä îááì àì äî÷åí äæä. àê ùîò ðà äãáø äæä àùø àðëé ãáø áàæðéê åáàæðé ëì äòí. äðáéàéí àùø äéå ìôðé åìôðéê îï äòåìí åéðáàå àì àøöåú øáåú åòì îîìëåú âãìåú ìîìçîä åìøòä åìãáø. äðáéà àùø éðáà ìùìåí ááà ãáø äðáéà éåãò äðáéà àùø ùìçå ä' áàîú".

îëàï, àåîøú äàñëåìä äæàú, ùáãøê ëìì îäéîï äåà äðáéà àùø ðéáà ôåøòðåú. åàí äåà ðéáà ùìåí - äåà çùåã òì ðáåàú ù÷ø.

ëéåï ùðçåí ðéáà ø÷ ìùìåí, äåà - ìôé äîéåï äæä åìôé äò÷øåðåú ùì éøîéäå - àéððå ðîðä òí ðáéàé äàîú.
ìå éëåìðå ìâùú àì éøîéäå áçöø áéú äî÷ãù ùòä ùäåà îúååëç òí çððéä áï òæåø, åçåùã áå ùäåà ðáéà ù÷ø, åìùàåì àåúå îä ãòúå òì ðçåí, ùðéáà ìôðé ëîä ãåøåú, äàí äåà äéä ðáéà ù÷ø ëé âí äåà ðéáà ìùìåí? îåáèçðé ùéøîéäå äéä òåðä: ìîä àðé àåîø ùçððéä áï òæåø çùåã áòéðé òì ðáåàú ù÷ø, ëé äåà àîø "ëëä àùáø àú òì ðáåëãðàöø îìê ááì" åàéìå àðé éåãò îðáåàúé ùîìê ááì éåñéó ìîùåì, àáì ðçåí ðéáà ùðéðåä úéôåì åðéðåä ðôìä. àí ëï, äåà àéðå ðáéà ù÷ø. àéï àîéúåú äðáéà úìåéä áëê àí äåà ðéáà ôåøòðåú àå àí ðéáà éùåòä åùìåí. ðáåàú àîú àå ðáåàú ù÷ø úìåéåú áàîú àå áù÷ø. ìîä àí ëï îæëéø éøîéäå (ëç, ç):

"äðáéàéí àùø äéå ìôðé åìôðéê îï äòåìí åéðáàå àì àøöåú øáåú åòì îîìëåú âãìåú ìîìçîä åìøòä åìãáø"?

éøîéäå øåöä ìåîø ùä÷øéèøéåï àéðå ôùåè ëì-ëê, ìà ëì îé ùðéáà ìôåøòðåú äåà ðáéà àîú åìà ëì îé ùðéáà ìùìåí äåà ðáéà ù÷ø. äåà øåöä ìåîø ìçððéä: éù îôìâä âãåìä ôä áéøåùìéí - ùäéà îèéôä ìçæøä îááì åìîôìú ðáåëãðàöø; éù àâó ìîôìâä æå áááì äñáåøä ëê. ìàìä ùìç éøîéä àú äñôø ùáå ðàîø (ëè, ä):

"áðå áúéí åùáå åðèòå âðåú åàëìå àú ôøéï. ÷çå ðùéí åäåìéãå áðéí åáðåú å÷çå ìáðéëí ðùéí åàú áðåúéëí úðå ìàðùéí åúìãðä áðéí åáðåú åøáå ùí åàì úîòèå".

ìîä äåà ëúá æàú ìäí? ëé çì÷ âãåì îâåìé éäåéëéï ìà øöå ìáðåú áúéí åìà øöå ìðèåò âðåú åìà øöå ìäùéà àú áðåúéäí ìàðùéí; ëé äí àîøå: òåã îòè éôåì ðáåëãðàöø åðçæåø ìéøåùìéí.

éøîéäå àåîø ìçððéä: àí ðëåï îä ùàúä àåîø, àéï öåøê áðáéà, ëé äøé øåá äòí, äòìéú ùì äòí àåîøú ëê.

îä ä÷øéèøéåï ùì ðáéà àîú? æäå ðáéà ùéù ìå ùìéçåú ùäòí àéðå éåãò àåúä, äåà îáùø îùäå ùàéðå î÷åáì òì äòí, åäòí òì ôé øåá îñéç ãòúå îîðå åîùìä àú òöîå ùìà éáåà. àìä äí ãáøéí áìúé ùâøúééí, ùàéðí î÷åáìéí òì äòí. áùúé îéìéí ðøãôåú äàéñìí ôéøù àú äîäåú ùì äðáéà: "ðáé" å"øñåì" ëìåîø - ðáéà äåà ùìéç. áæä ÷ìòå äîåñìîéí àì äàîú: ðáéà äåà ùìéç ìáùø îäå çãù. îùäå îäôëðé, áìúé ùâøúé åáìúé î÷åáì.

âí äìùø åâí æìéï èåòðéí ùðçåí àéððå ðîðä òí ðáéàé äàîú, ëé äìùø ñåáø ùäãòåú äðëåðåú áñôøåú äî÷øàéú äï àåúï äãòåú äàåðéáøñìéñèéåú, ùáäï ðåùàéí ôðéí ìðåëøéí, åàéìå äè÷ñèéí äùåáéðéñèéí-äáãìðééí äéäéøéí, ùáäí îòìéí àú éùøàì îòì ìàåîåú åùáäí îâãôéí àú äàåîåú - äí è÷ñèéí ìà ðáåàééí àîúééí. ìëï äåà îòìä òì ðñ àú éåðä ëðáéà äàîú, éåðä àåäá àú äðåëøéí åäåà áà ìáùø ìäí åììîã àåúí, åáæëåú ëê çæøå éåæáé ðéðåä áúùåáä.

éù äáãì âãåì áéï äîìê àùåøãï, ùäéä ðåùà ôðéí ìéùøàì, ìôé äùòøúå äðëåðä ùì úãîåø, åáéï äú÷åôä ùáä àðçðå òåîãéí. äìùø åçáøéå èåòðéí ùðçåí ùîç ìàéãä ùì ðéðåä, ìàéãí ùì äðåëøéí, åìòåîú æàú äåà îáùø ùìåí ìéùøàì, àí ëï æäå àéù ùåáéðéñèé, áãìï éùøàìé éäéø åäåà àéðå éëåì ìäéîðåú òí ðáéàé äàîú.
ìòåîú äìùø åæìéï äñåáøéí ëê, ÷åéôîï îåëéç ùàéï ëàï ëì òðééï ùì òéîåú áéï éùøàì åðåëøéí, îôðé ùäðáéà äæä ÷åøà ìðéðåä (ôø÷ â): "äåé òéø ãîéí ëìä ëçù ôø÷ îìàä ìà éîéù èøó" åâå' åáôñå÷ ã äåà àåîø: "îøá æðåðé æåðä èåáú çï áòìú ëùôéí äîëøú âåéí áæðåðéä åîùôçåú áëùôéä". æàú àåîøú ùàéï äðáåàä îëååðú ðâã äðåëøéí, àìà ðâã òéø ãîéí, îîìëä òøéöä, ùëì áðé äàãí ñåáìéí îòøéöåúä. äðáåàä îâðä àú äøùòåú åàú äòøéöåú, ìà àú äðåëøéí.

÷åéôîï îåëéç áàåúåú åáîåôúéí ùðçåí äåà ðáéà àîú. àìà ù÷åéôîï îëðéñ áî÷åí äúàåøéåú ùäæëøúé úàåøéä àçøú: åëîå áî÷åîåú øáéí áî÷øà äåà îçôù âí ëàï àú äú÷ååä ì÷õ äàìéìåú. äåà àåîø: ðçåí ðéáà ì÷õ îîìëú äàìéì åì÷õ äàìéìåú.

éåöà îæä - àí ëé àéï äåà àåîø æàú áîôåøù, àáì æåäé îñ÷ðä îãáøéå - àîðí, ðçåí äåà ðáéà àîú.

àáì äôòí ìà ÷ìò ÷åéôîï àì äàîú. òí îôìú àùåø ìà áà ä÷õ òì äàìéìåú. àúä îòééï áðáåàú ðçåí åàúä îåöà ùìà îãåáø ëàï áëìì òì àìéìåú åòì ÷éöä. éù ëàï ùúééí, ùìåù îéìéí òì äàìéìéí áñåó ôø÷ à åúå ìà. ëìåîø - áéï ëì äôåøòðåéåú ùéáåàå òì ðéðåä âí "àëøéú ôñì åîñëä". òì îìëú àùåø åàîäåúéä, òì àøéåú åçâáéí îãáø ðçåí äøáä éåúø îàùø òì äàìéìéí. àéï ôä æëø ìëê ùðçåí îáùø àú ÷õ äàìéìåú. îîéìà àéï ëàï, ëôé ù÷åéôîï øåîæ, ú÷ååä ùäàìéìåú úçìåó îï äòåìí. éù î÷åîåú áî÷øà ùîãåáø áæä. éùòéäå àåîø: "åäàìéìéí ëìéì éçìó" (á, éç), àå ìîùì: "åäéä áéåí ääåà... åäéä ä' ìîìê òì ëì äàøõ" (æëøéä éã, ç-è). ìà ëï áñôø ðçåí.
äùàìä äéà: îäé áëì æàú äùìéçåú ä÷áåòä ùì äðáåàä äæàú? îäé äáùåøä áôéä?

åòåã ùàìä: àéê ééúëï ùðçåí, ùçé ñîåê ìçåøáï àùåø åñîåê ìòìééú ááì, øåàä áðôéìú ðéðåä åáçåøáï àùåø çæåú äëì, ëàéìå áæä úáåà äéùåòä ìéùøàì. åàéï äðáéà çåæä îä ùéäéä àçøé çåøáï àùåø, ùááì úòìä åäéà ìà úäéä èåáä éåúø åçñåãä éåúø ìéùøàì îîä ùäééúä àùåø. åäìåà ðáåàúå ùì éùòéäå, ù÷ãí áäøáä ìðçåí, çæúä àú òìééú ááì.

áîì"á ë åáéùòéä ìè, îñåôø ùáàå ùìéçéí ùì îøåãê áìàãï àì çæ÷éäå åäí îáéàéí ñôøéí åîðçä àì çæ÷éäå, ëé ùîò ùçæ÷éäå çìä. åäðáéà àåîø:

"îä àîøå äàðùéí äàìä åîàéï éáàå àìéê åéàîø çæ÷éäå îàøõ øçå÷ä áàå îááì. åéàîø îä øàå ááéúê åéàîø çæ÷éäå àú ëì àùø ááéúé øàå ìà äéä ãáø àùø ìà äøàéúí áàöøúé. åéàîø éùòéäå àì çæ÷éäå ùîò ãáø ä'. äðä éîéí áàéí åðùà ëì àùø ááéúê åàùø àöøå àáúéê òã äéåí äæä ááìä ìà éåúø ãáø àîø ä'. åîáðéê àùø éöàå îîê àùø úåìéã é÷ç åäéå ñøéñéí áäéëì îìê ááì" (îì"á ë, éã-éç // éù' ìè, â, æ).

äàí àéï æä îôìéà ùðáéà ù÷ãí áäøáä ìðçåí, áæîï ùááì äééúä òåã îãéðä ÷èðä åéãéãåúéú ìéäåãä, ëáø çæä ùìà ëãàé ìöôåú ìîôìú àùåø, ëé ááì - ùúòìä áî÷åí àùåø - úäéä îñåëðú å÷ùä òåã éåúø ìéäåãä. åäðä àéê ðçåí, ùçé ñîåê ìîôìú àùåø, ëàùø ááì îúòöîú, àéðå îáéï ùäîòöîä äáàä àçøé àùåø úäéä ÷ùä éåúø ìéäåãä?

îä øöä éùòéäå? ìîä äáäéì àú çæ÷éäå? åáîä çèà çæ÷éäå? éùòéäå äúëååï ìåîø: àì úëðéñ øàùê ìáøéú îñåëðú ëæàú, àì úëøåú áøéú òí îøãê áìàãï. ìà ëãàé ìê äãáø. áîùê äæîï ä÷øåá àùåø úäéä ãé çæ÷ä. åàí éäåãä úòæåø ìîôìú àùåø, äéà ìà úøåéç îæä åìà ëìåí, ëé áî÷åí îèä äæòí äæä é÷åí îèä æòí àçø ùéëä àåúê. áúçåùúå ääéñèåøéú øåàä éùòéäå ëé öôåéä ìéäåãä äñëðä âí îááì åäåà øöä ìîðåò æàú. àåìí çæ÷éäå èòä åìà ùîò ì÷åì äðáéà, ëôé ùäéä øâéì, åäáéà àú éäåãä òã ñó äçåøáï.
îä îúøçù áéîé ðçåí áéäåãä? àîøðå ùðçåí ðéáà ùðéí îñôø ìôðé çåøáï ðéðåä, áùðéí 618-615 åàåìé 620, ëìåîø áàîöò éîé éàùéäå. îúåê ùé÷åì ðëåï áéñåãå, ùàùåø òåîã ìéôåì åááì òåîãú ìøùú àú î÷åîå ùì àùåø, ñáø éàùéäå ùëãàé ìäùúìá áîàåøòåú äàìä åìäöèøó ìîä ù÷åøàéí "ëåçåú äîçø". ëàùø îìê îöøéí ôøòä ðëä éöà ìòæøú àùåø äîúîåèèú, òîã éàùéäå áîâéãå åøöä ìòöåø áòãå, ëãé ùìà éåëì ìòæåø ìàùåø äîúîåèèú åëãé ìñééò ìááì, ìëåç äòåìä. àáì úäôåëåú ääéñèåøéä ñéëìå àú úåëðéúå, ëéååï ùááì ìà òìúä îééã, åëçîù ùðéí áéï îôìú àùåø ìáéï òìééú ááì ùìèå äîöøéí áîøçá.

éàùéäå ðôì áîâéãå. îôìú éàùéäå áîâéãå äééúä àçã äæòæåòéí ä÷ùéí áéåúø ùô÷ãå àú òí éäåãä, åáééçåã àåúå çì÷ ùì äòí, ùäéä ðàîï òí äðáéàéí åúåøúí, ëé ëéöã éúëï ùîìê ùëúåá òìéå (îì"á ëâ, â):

"åéòîã äîìê òì äòîåã åéëøú àú äáøéú ìôðé ä' ììëú àçø ä' åìùîø îöåúéå åàú òãåúéå åàú ç÷úéå áëì ìá åáëì ðôù ìä÷éí àú ãáøé äáøéú äæàú äëúáéí òì äñôø äæä åéòîã ëì äòí ááøéú",

åàùø ðàîø òìéå áôñå÷ ëä:

"åëîäå ìà äéä ìôðéå îìê àùø ùá àì ä' áëì ìááå åáëì ðôùå åáëì îàãå ëëì úåøú îùä åàçøéå ìà ÷í ëîäå"

- àéê ééúëï ùîìê ëæä, ùëê îòéã òìéå äëúåá, ðçì îôìä åðôì çìì? çæ"ì ùàìå: æå úåøä åæä ùëøä? æä äéä äìí ðåøà. åîäé úâåáú äñôøåú äðáåàéú ìëê, ëéöã äéà îñáéøä æàú?

áãä"á ìä, ë ðàîø:

"àçøé ëì æàú àùø äëéï éàùéäå àú äáéú òìä ðëå îìê îöøéí ìäìçí áëøëîéù òì ôøú åéöà ì÷øàúå éàùéäå".

éåñó áï îúúéäå àåîø ùðëå éöà ìëøëîéù òì îðú ìòæåø ìàùåøéí ðâã äááìéí. áôñ' ëà ðàîø:

"åéùìç àìéå îìàëéí ìàîø îä ìé åìê îìê éäåãä ìà òìéê àúä äéåí ëé àì áéú îìçîúé ìàìäéí àîø ìáäìðé çãì ìê îàìäéí àùø òîé åàì éùçéúê. åìà äñá éàùéäå ôðéå îîðå ëé ìäìçí áå äúçôù åìà ùîò àì ãáøé ðëå îôé àìäéí åéáà ìäìçí áá÷òú îâãå".

îåáï ùéù ìæëåø ùàí ðëå àîø ãáøéí ëàìä, àéï ôéøåùå ùì ãáø, ùäéä úîéí åçñø éãéòåú òì éàùéäå. ìëï ìà ééúëï ùëååðú äîéìéí "àìåäéí àùø òîé" äëååðä áæä ìàìåäé îöøéí. ðëå éãò, åáòì ãáøé äéîéí éãò èåá òåã éåúø, ùàé àôùø ìäðéç ùîéùäå éàîø ãáø ëæä ìéàùéäå ä÷ðàé; áååãàé éãòå áîöøéí åáàùåø åáëì äîãéðåú áàéæåø òì äîäôëä äâãåìä ùòùä éàùéäå áîãéðúå, åáàéæå ÷ðàåú áéòø àú äàìéìéí.

àé àôùø ìúàø ëìì ùîéùäå éàîø ìéàùéäå çãì ìê, îôðé ùàìåäé îöøéí éôâòå áê. éù ìäðéç ùäëååðä äéà ìà ìàìåäé îöøéí àìà ìàìåäé éùøàì, ëìåîø - äðéîå÷ ùì ðëå äéä áãåîä ìîä ùùîòðå îôé øáù÷ä áùí ñðçøéá îìëå:

"åòúä äîáìòãé ä' òìéúé òì äàøõ äæàú ìäùçéúä, ä' àîø àìé òìä àì äàøõ äæàú åäùçéúä".

áòæøà äçéöåðé çåæø äëúåá åîñôø òì îùà åîúï æä. åùí àåîø ðëå:

"îä ìé åìê åîìê éäåãä, ìà òìéê ðùìçúé îàú ä' àìäéí ëé àì ôøú îìçîúé åòúä ä' òîãé åä' àîø ìáäìðé çãì ìê åàì úäé ðâã ä'" (à, ëã-ëä).

ëàï ðàîø áîôåøù ùðëå ãéáø áùí àìåäé éùøàì. åòåã ðàîø ùí:

"åìà äñá éàùéäå ôðéå åìà ùîò àì ãáøé éøîéäå äðáéà îôé ä'" (ëå).

ëäðà îåç÷ àú "éøîéäå äðáéà" åâåøñ áî÷åîå "ðëå". ìé ðøàä ùäè÷ñè äéååðé öåã÷ ëàï åìà äúøâåí äîúå÷ï, îôðé ùàåúå äãáø àðçðå îåöàéí âí áãáøé çæ"ì, âí çæ"ì ùàìå àú äùàìä äæàú: æå úåøä åæä ùëøä?

àéê ééúëï ùéàùéäå äîìê äöãé÷ ðôì çìì? áúòðéú ëá, ò"á ðàîø ùäéä ìå ìäéîìê áéøîéäå åìà ðîìê. åáàéëä øáä ðàîø: æäå éøîéäå ùàîø ìéàùéäå åäåëéç àåúå ùìà ééìçí áîöøéí åìà ùîò ìå (ôøùä à, éç).

ãáøé "òæøà äçéöåðé" òåìéí á÷ðä àçã òí îñåøú ùì çæ"ì, åàéï ñô÷ ùäôéøåù ùì äôñå÷ áãä"á ùðëå äæäéø àú éàùéäå "àìäéí àùø òîé", îúáññ òì ðáåàä, ëðøàä ðáåàú éøîéäå, ùäééúä øååçú áöéáåø. éøîéäå äúðâã, àôåà, ìîäìê äæä ùì äîìê.
ìàåø ëì æä àðçðå éëåìéí ìäáéï îä øöä ðçåí. äåà ðéáà áùðéí ùáäï îúáùìú ú÷ååúå ùì éàùéäå òì äùúìáåú á"òåìí äîçø", åîáçéðä úàåøèéú, ëàîåø, öã÷. àåìí äîöøéí âáøå åäùúìèå òì äîøçá. òìééú äááìéí àçøä ìáåà åîöá îîìëú éäåãä ðùúáù åðñúëï áéï ùðé äîòöîåú äîúâåùùåú. éøîéäå çæä îøàù àú äñëðä, åëîå ÷åãîéå ãá÷ áòé÷øåï ùàéï ìîîìëú éäåãä ìäëðéñ øàùä áîàá÷ äîòöîåú.

ëê îñúáø ìôé îä ùøåîæ ñôø ãáøé äéîéí, ìôé òæøà äçéöåðé åìôé îñåøú çæ"ì. îñúáø, ùâí ðçåí äúðâã ìéåæîú éàùéäå, îàåúä ñéáä. äåà àåîø (à, è):

"îä úçùáåï àì ä' ëìä äåà òùä ìà ú÷åí ôòîéí öøä".

ëìåîø ä' äåà äîçåìì àú îôìú àùåø. òåã àåîø äðáéà:

"åòúä àùáø îèäå îòìéê åîåñøåúéê àðú÷" (éâ);

åáôø÷ á, à äåà îåñéó:

"äðä òì ääøéí øâìé îáùø îùîéò ùìåí çâé éäåãä çâéê ùìîé ðãøéê ëé ìà éåñéó òåã ìòáåø áê áìéòì ëìä ðëøú".

àéï æå ñúí áùåøú éùåòä, ëé àí àæäøä, ëìåîø: àí úçëîå, úéäðå îï äùìåí, åáìáã ùìà úúòøáå áîäìê äîàåøòåú ùì îàá÷ äîòöîåú.

ãáøéí ãåîéí ìàìä ùîòðå îôé éùòéäå åîôé ðáéàéí àçøéí. äðáéàéí äúðâãå áãøê ëìì ìäúòøáåú îîìëú éäåãä áäúâåùùåú îòöîåú. î÷åøä ùì äù÷ôä æå ùì äðáéàéí øàùéúä áäúîåèèåú ùì äàéîôøéä äéùøàìéú ùì ùìîä. ðàîø áãä"á éá, ä-ç:

"åùîòéä äðáéà áà àì øçáòí åùøé éäåãä àùø ðàñôå òì éøåùìéí îôðé ùéù÷ åéàîø ìäí ëä àîø ä' àúí òæáúí àúé åàó àðé òæáúé àúëí áéã ùéù÷. åéëðòå ùøé éùøàì åäîìê åéàîøå öãé÷ ä'. åáøàåú ä' ëé ðëðòå äéä ãáø ä' àì ùîòéä ìàîø ðëðòå, ìà àùçéúí åðúúé ìäí ëîòè ìôìéèä åìà úúê çîúé áéøåùìéí áéã ùéù÷. ëé éäéå ìå ìòáãéí åéãòå òáåãúé åòáãú îîìëåú äàøöåú".

úôéñú äðáéàéí äéà: äééúä àéîôøéä éùøàìéú, äéà ìà òîãä áðñéåï "îîìëú ëäðéí åâåé ÷ãåù". éùøàì çãìä ìäéåú àéîôøéä, éù àéîôøéåú ðåëøéåú, àì úúòøáå áúäôåëåú ùáéðéäï. äììå îòì ìëåçëí. ëàùø úäéå øàåééí ìëê, àåìé úçæåø äâãåìä.

ðçåí òåîã òì äúôéñä äîãéðéú ùì éàùéäå. äåà øåàä àú äãéðîéåú äîòùéú ùìå - àú ääëðåú ìîìçîä. åàåìé éù ôä âí ø÷ò ãúé ùäðáéàéí øåîæéí àìéå ôä åùí îúåê äúðâãåú. éàùéäå äéä ðîøõ áîäôëä äãúéú åáúé÷åðéí ùäðäéâ, àáì ééúëï ùøöä "ìäâéù àú äùèø ìôøòåï", ëìåîø äééúä ìå âéùä ãúéú - àðé òùéúé àú ùìé, òëùéå àúä (ä÷á"ä) úòùä àú ùìê.

àí ðëåðä äðçä æå, ðøàä ìé ùäùìéçåú ùì ðçåí ãåîä ìùìéçåú ùì éùòéäå åùì ðáéàéí àçøéí ìôðéå. æåäé ùìéçåú àì äãåø ääåìê ì÷øàú ëéùìåï åì÷øàú ñëðä. ðçåí ìà áà ñúí ìáùø éùåòåú. äåà îúàø áöáòéí òæéí îàåã àú çåøáï ðéðåä äòåîã ìáåà, àáì äåà îãâéù:

"àì ÷ðåà åð÷í ä' ð÷í ä' åáòì çîä ð÷í ä' ìöøéå åðåèø äåà ìàéáéå. ä' àøê àôéí åâãåì ëç åð÷ä ìà éð÷ä ä' áñåôä åáùòøä ãøëå åòðï àá÷ øâìéå. âåòø áéí åéáùäå åëì äðäøåú äçøéá àîìì áùï åëøîì åôøç ìáðåï àîìì. äøéí øòùå îîðå åäâáòåú äúîåââå åúùà äàøõ îôðéå åúáì åëì éåùáé áä. ìôðé æòîå îé éòîåã åîé é÷åí áçøåï àôå çîúå ðúëä ëàù åäöøéí ðúöå îîðå" (à, á-å).

ðçåí áà ìøîåæ ùàìä äí îàåøòåú âãåìéí ùîòì ìëåçí ùì éùøàì. ëåçåú àãéøéí îúðâùéí, ëåçåú òöåîéí åðùâáéí îòì ìëåçëí, àì úúòøáå! æäå îòùä âãåì ùì ÷åøà äãåøåú îøàù.

ôøåô' ééáéï èåòï ùòé÷ø äùàìä äéà îé äéä ðçåí. àáì àéï àéù éåãò æàú. ìëï ìà ðéñéúé ìãåï áãáø ùàé àôùø ìãòú. äúëååðúé ìáàø ìîä ðúëååï ðçåí.

ùéèúå ùì ôøåô' ééáéï áäùååàú äðáåàä äéà ëùéèú äéîáø äöøôúé. äåà ëúá ùðáåàú ðçåí äéà ùéø äåãéä ìéèåøâé ìàçø äîòùä. àáì äøåá äâãåì ùì äîôøùéí ãåçéí áùúé éãééí àú ääðçä äæàú.

ééáéï àåîø ùáôø÷ ëç áéøîéäå éù åéëåç òì òðééï îîùé. îä ùàðé èåòï äåà ùâí áðçåí éù òðééï îîùé, ëîå áéøîéäå. ùí äùàìä äéà, äàí éù ìäúðâã ìðáåëãðàöø åìöôåú ìîôìúå àå ìà, åëàï äééúä äùàìä äàí éù ìäúòøá áòðééï ùì îôìú àùåø åìòæåø ìááì àå ìà. ôøåô' ééáéï àîø áöã÷ ùùé÷åìéí îãéðééí äéå äâåøí äòé÷øé ìîòùéå ùì éàùéäå áùòú ñëðä.

ðçåí àéðå îáéò äøâùä òîîéú. äøâùä ëæàú éëåìéí ìäáéò àðùéí øáéí, åàéï æä òðééï ìðáéà. ìäéôê: àí ëì äòí îøâéù ëê, àéï îä ììîãå.

àðé îåãä ìôøåô' àåôðäééîø òì äñéåò ùìå. áàîú ìîãúé îãáøéå áðåâò ìø÷ò ùì äúàåøéåú ùì äçå÷øéí äôøåèñèðèéí.

îä ùàúä àåîø áòðééï éøîéä ëç, ùäåà ééùåí äëúåá ùáñôø ãáøéí: "àùø éãáø äðáéà... åìà éäéä äãáø åìà éáà..." (ãá' éç, ëá), åëé ëååðú éøîéäå ìåîø ùëåçå ùì ëúåá æä éôä ø÷ ìâáé ðáåàåú ùìåí åìà ìâáé ðáåàåú ôåøòðåú, àðé îñëéí, àáì áúé÷åï ÷ì - éøîéäå àéððå îôøù ùäëúåá áñôø ãáøéí îúëååï ãåå÷à ìðáåàåú ùì ùìåí åìà ìðáåàåú ùì ôåøòðåú, ëé àí ùëååðú äëúåá ìðáåàåú ùäï úåîëåú áãòä äøååçú á÷øá äòí (ùäåà òì ôé øåá ú÷ååú ùìåí åèåáä), åàéìå ìâáé ðáåàåú òì ãáøéí ùàéðí î÷åáìéí áãòú ä÷äì, ùåðéí äãáøéí. àéï ìçùåã áðáéà ùäåà áà ìúîåê áàéæå îôìâä, ùäåà áà ìäçðéó ìîéùäå àå ìäöèøó ìîçùáä îñåéîú.

àðé ÷øåá ìãòúå ùì ôøåô' ééáéï, ùäúëìéú ùì éàùéäå äééúä ìôøåñ àú ùìèåðå òì ôðé àøõ éùøàì ëåìä. äîðéò äéä ùäåà ñáø ùòëùéå äâéòä ùòú ëåùø, ëé äñéèåàöéä îàôùøú æàú. äàùåøéí òöîí òåîãéí ìäúîåèè, äááìéí òåîãéí ìòìåú, åàí äåà òåùä îùäå ìèåáú äîòöîä äòåìä, åãàé ùäîîùìä äòåìä úñëéí åúúï ìå àú äôøñ ä÷èï äæä.

ôøåô' àåôðäééîø àîø ùæåäé äáòú ùîçä ìîôìúí ùì äàùåøéí - áæä ãåîéí äãáøéí áî÷öú ìîä ùàîø ôøåô' ééáéï, àáì äùàìä äéà äàí æåäé ðáåàä ÷åãí äîòùä àå ùéø úäìä ìàçø äîòùä? àí æåäé ðáåàä ÷åãí äîòùä, äøé ÷ùä ìäâãéø ùéù ëàï ùîçä ìîôìúí, ëé àæ ìà ðôìå òãééï. ìà ðøàä ìé ùæåäé ñúí äáòú ùîçä ìîôìúå ùì àùåø, æåäé ðáåàä åùìéçåú.

á÷ùø ìãáøé òöéåðé ëáø òðä äôøåô' äøï; àðé çåùá ùàôùø ìäñëéí ìãòä äæàú, ëé ëáø çæ"ì àîøå: "äøáä ðáéàéí òîãå ìäí ìéùøàì, ëôìéí ëéåöàé îöøéí, àìà ðáåàä ùäåöøëä ìãåøåú ðëúáä, åùìà äåöøëä ìãåøåú ìà ðëúáä". äîàîø äæä îðéç ùäéå äøáä ðáéàéí åäøáä ðáåàåú åìà ëåìí ðùúîøå. îä äñéáåú åäâåøîéí ìëê? äìååàé åäééðå éåãòéí. äàí äééúä àéæå äëååðä áëì äî÷øéí äàìä àå ùäééúä îéãä øáä ùì î÷øéåú, àéðé éåãò àí àôùø ìáøø æàú.

áò÷áåú ääòøåú ùðùîòå ëàï, ëãàé ìæëåø àú èòðåúéå ùì ôøåô' ÷åéôîï ùäøàä ùäðáéà øåàä ìàå ãåå÷à àú éùøàì. àöì ðçåí éù ø÷ çîéùä ôñå÷éí òì éùøàì, áëì äéúø äåà îãáø òì ðéðåä. ååãàé éù î÷åîåú àöì òîåñ åàöì ðáéàéí àçøéí ùáäí äí éåöàéí îúåê äù÷ôä éùøàìéú. àáì áî÷øä æä ìàå ãåå÷à, àìà äèòðä ðâã ðéðåä äéà, ùæåäé îîìëú òøéöåú, ùäéà òøéöä ëìôé äëì, âí ëìôé òîéí àçøéí.

áðåâò ì"äàì÷ùé": äîñåøú äòøáéú áéçñ ìî÷åí áááì àéðä ðøàéú ìé. àðé çåùá ùæä öøéê ìäéåú àéæä î÷åí áàøõ éùøàì, àåìé î÷åí áâìéì, ìà ëôø ðçåí. àó òì ôé ùðçåí ðéáà áéäåãä ëáø àçøé çåøáï îîìëú éùøàì, îåìãúå áâìéì. æåäé øàéä ðåñôú ìãòä ùì ÷ìééï ëé áú÷åôä ùì îìëé éäåãä äàçøåðéí ð÷ùøå ÷ùøéí îñåééîéí áéï ùàøéú éùøàì áâìéì ìáéï îîìëú éäåãä.

àùø ìñô÷åú ùäáéò ôøåô' äøï áòðééï äúðâãåú äðáéàéí, åáééçåã éøîéäå, ìäúòøáåúå ùì éàùéäå áäúâåùùåú äîòöîåú, äøé àéï ìäúòìí îàøáòä î÷åøåú ùåðéí áèéáí äîòéãéí òì ëê, äééðå:

à. ãáøé äéîéí á ìä, ëá.
á. òæøà äçéöåðé ôø÷ à.
â. ááìé úòðéú, ëá ò"á.
ã. àéëä øáä à, éç.

àéôä ëúåá áðáåàú ðçåí ùäúðâã ìîñò îâéãå ùì éàùéäå? ëàîåø: "äðä òì ääøéí øâìé îáùø îùîéò ùìåí çâé éäåãä çâéê ùìîé ðãøéê" (ëìåîø: àéï çåøáï ðéðåä òðééï ìäùúúôåú áîìçîä ëé àí ìùîåç áîôìúí ùì øùòéí åììëú ì÷øàú äùìåí). ëàîåø, éøîéäå äúðâã ìîñò, åáàåúä ùòä äéä ðçåí îúäìê áéøåùìéí, áôø÷ äæîï áå äúëåðï éàùéäå ìîñò äöáàé. òì ø÷ò æä éù ìäáéï àú äôñå÷éí: "èåá ä' ìîòåæ áéåí öøä åéÊãò çÊñé áå" (à, æ); "îä úçùáåï àì ä' ëìä äåà òÊùä ìà ú÷åí ôòîéí öøä" (ùí, è); "åòðúéê ìà àòðê òåã" (ùí, éá); "åòúä àùáÊø îÊèäå îòìéê åîåñøÊúéê àðú÷" (ùí, éâ); "äðä òì ääøéí øâìé îáùø îùîéò ùìåí çâé éäåãä çâéê ùìîé ðãøéê" (á, à).